Het aantal Nederlanders dat de afgelopen jaren minder vlees is gaan eten is toegenomen.1 Ook de consumptie van zuivelproducten zoals melk, yoghurt, kwark en kaas is gedaald: 11,9% minder dan in 2007-2010.2 Dit komt mede door de opmars van zuivelalternatieven, zoals sojadrink, amandeldrink, rijstdrink, haverdrink en kokosdrink. Omdat amandeldrink, rijstdrink, haverdrink en kokosdrink onvoldoende eiwitten bevatten4, zijn dit geen volwaardige alternatieven voor reguliere melkproducten. Maar hoe zit dat met sojadrink? Is sojadrink wél een gezond en volwaardig alternatief voor reguliere melkproducten?
Voedingswaarde
Er bestaan veel verschillende reguliere melkproducten. Magere en halfvolle melkproducten passen in een gezond eetpatroon, omdat ze o.a. het risico op darmkanker en diabetes type 2 verlagen. Bovendien zijn melkproducten een belangrijke bron van eiwitten, vitamine B2, B12 en calcium.3
Om een goede vergelijking te maken tussen sojadrink enerzijds en reguliere melkproducten anderzijds, staan in de tabel op de volgende pagina de meest gebruikte melkproducten in Nederland genoemd met daarnaast twee soorten sojadrink: één variant zonder toevoegingen en één veelgebruikt merk die verrijkt is met vitamine B2, B12, D en calcium.2 4
| Macro- en micronutriënten | Halfvolle melk |
Karnemelk | Magere yoghurt |
Sojadrink | Alpro Sojadrink original (*verrijkt) |
|---|---|---|---|---|---|
| Energie (kcal) | 45 | 30 | 37 | 38 | 39 |
| Eiwit (g) | 3,4 | 3,0 | 4,1 | 3,4 | 3,0 |
| Vet (g) | 1,4 | 0,2 | 0,2 | 2,0 | 1,8 |
| – verzadigd vet (g) | 0,9 | 0,1 | 0,1 | 0,3 | 0,3 |
| Koolhydraten (g) | 4,7 | 3,6 | 4,0 | 1,4 | 2,4 |
| – suikers (g) | 4,7 | 3,6 | 4,0 | 1,1 | 2,4 |
| Voedingsvezels (g) | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,5 | 0,5 |
| Vitamine B2 (mg) | 0,18 | 0,15 | 0,17 | 0,01 | 0,21* |
| Vitamine B12 (mcg) | 0,45 | 0,17 | 0,28 | 0,00 | 0,38* |
| Calcium (mg) | 123 | 109 | 152 | 12 | 120* |
Zoals je in bovenstaande tabel kunt zien, voldoet sojadrink zonder toevoegingen wel wat betreft de macronutriënten, maar niet wat betreft de vitamines en mineralen. Het verrijken van sojadrink met vitamine B2, B12 en calcium is dus essentieel om het een volwaardige zuivelvervanger te laten zijn.
Gezondheid
Er gaan veel verhalen de ronde over het gebruik van soja en de nadelige effecten daarvan op onze gezondheid: sojaproducten zouden o.a. vervrouwelijking bij mannen veroorzaken en de vruchtbaarheid van man en vrouw zou negatief beïnvloed worden. De meest genoemde effecten op onze gezondheid zullen hieronder daarom kort besproken worden.
- Vervrouwelijking bij mannen
Soja bevat isoflavonen, plantenhormonen die vallen onder de groep fyto-oestrogenen. Fyto-oestrogenen lijken op het menselijke hormoon estradiol en zouden in theorie de hormoonbalans van vrouwen en mannen kunnen verstoren.5 Maar hoe zit dat in de praktijk? Kunnen fyto-oestrogenen bijvoorbeeld borstvorming bij mannen veroorzaken?
De Nederlandse Vegetariërsbond noemt in hun factsheet dat er in het verleden 2 case studies gepubliceerd zijn waaruit zou blijken dat soja vervrouwelijking bij mannen veroorzaakte.5 In beide studies was sprake van een zeer hoge sojaconsumptie: 12-14 porties per dag, een bovengemiddelde inname die je niet haalt als je enkel jouw zuivel en vlees vervangt door sojadrink en tofu.
En mocht je nog twijfelen… een zeer recente meta-analyse van 41 studies concludeert: de inname van soja noch de inname van isoflavonen heeft invloed op mannelijke hormonen.6
- Vruchtbaarheid
Dat de consumptie van soja invloed heeft op de vruchtbaarheid is niet uit de lucht gegrepen. Het zijn vooral dierstudies uit het verleden die een negatief effect laten zien van sojaconsumptie op de voortplanting bij o.a. ratten en schapen.7 8Bij een recente review onder mensen wordt dit echter niet gevonden.9
Wel zijn er een aantal studies gevonden die een verband zagen tussen een hoge inname van sojaproducten en verminderde spermakwaliteit.10 Op de methodologie van deze onderzoeken is echter wel wat aan te merken.
Bij een normale inname van soja hoef je je geen zorgen te maken over de nadelige effecten op vruchtbaarheid. Factoren zoals leeftijd, overgewicht, overmatig alcoholgebruik en roken hebben een veel significanter effect op de vruchtbaarheid van zowel man als vrouw.11
- Hart- en vaatziekten
Sojabonen zijn peulvruchten. In de Richtlijnen goede voeding 2015 meldt de Gezondheidsraad dat overtuigend is aangetoond dat de consumptie van peulvruchten het LDL-cholesterol verlaagt, wat een causale risicofactor is voor hart- en vaatziekten.12 Om die reden is het advies om wekelijks peulvruchten te eten. Sojadrink wordt niet expliciet genoemd.
Conclusie
Sojadrink is inderdaad een goed alternatief voor reguliere melkproducten. Sojadrink is een volwaardige vervanger, mits het product verrijkt is met vitamine B2, B12 en calcium. En het is een gezond product, ondanks de vele mythes die hierover de ronde doen. Een normale consumptie van 300-450 ml sojadrink per dag past in een gezond eetpatroon.
Eén aspect hebben wij echter nog niet belicht. Hoe is het gesteld met de duurzaamheid van sojaproducten? Is sojadrink ook een duurzaam alternatief voor reguliere melkproducten? Hier komen we op terug in de volgende fabel of feit.
1 Nederlandse Vegetariërsbond (2020). Factsheet Consumptiecijfers en aantallen vegetariërs. Geraadpleegd van https://www.vegetariers.nl/serverspecific/default/images/File/Factsheet1Consumptiecijfersenaantallenvegetariersv3.3juni2020.pdf
2 RIVM (2020). Eet en drinkt Nederland volgens de Richtlijnen Schijf van Vijf? Resultaten van de voedselconsumptiepeiling 2012-2016. Geraadpleegd van https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2020-0082.pdf
3 Voedingscentrum (2021). Melk en melkproducten. Geraadpleegd van https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/melk-en-melkproducten.aspx
4 RIVM (2019). NEVO-online versie 2019/6.0. Geraadpleegd van https://nevo-online.rivm.nl/Default.aspx
5 Nederlandse Vegetariërsbond (2019). Factsheet Soja. Geraadpleegd van https://www.vegetariers.nl/serverspecific/default/images/File/Factsheet9Soja.pdf
6 Reed KE, Camargo J, Hamilton-Reeves J, Kurzer M, Messina M. (2021). Neither soy nor isoflavone intake affects male reproductive hormones: An expanded and updated meta-analysis of clinical studies. Reproductive Toxicology, 100, 60-67.
7 Bennetts HW, Underwood EJ, Shier FL. (1946). A specific breeding problem of sheep on subterranean clover pastures in Western Australia. Austral Journal of Veterinary Sciences, 22, 2–12.
8 Seppen J. (2012). A diet containing the soy phytoestrogen genistein causes infertility in female rats partially deficient in UDP glucuronyltransferase. Toxicology and Applied Pharmacology, 264, 335–342.
9 Gaskins Audrey AJ, Chavarro JE. (2018). Diet and Fertility: A Review. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 218 (4), 379–389.
10 Salas-Huetos A, Bulló M, Salas-Salvadó J. (2017). Dietary patterns, foods and nutrients in male fertility parameters and fecundability: a systematic review of observational studies. Human Reproduction Update, 23 (4), 371-389.
11 Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (2021). Leefstijl en zwanger worden. Geraadpleegd van https://www.degynaecoloog.nl/onderwerpen/leefstijl-en-zwanger-worden/
12 Gezondheidsraad (2015). Richtlijnen goede voeding 2015. Geraadpleegd van https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2015/11/04/richtlijnen-goede-voeding-2015