In de vorige fabel of feit bespraken wij of sojadrink een gezond en volwaardig alternatief is voor reguliere melkproducten zoals melk, yoghurt en kwark. Het antwoord was ‘ja’. Maar het zal niemand ontgaan zijn dat de productie van soja momenteel niet bepaald in een goed daglicht staat.
WNF rapport
Op 14 april jongstleden bracht het Wereld Natuur Fonds een rapport uit, waarin Nederland in de top 5 van Europese landen staat, die bijdragen aan wereldwijde ontbossing.1 Een zeer twijfelachtige eer, want samen met Duitsland, Italië, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, België en Polen zijn wij verantwoordelijk voor tachtig procent van de ontbossing.2
En als we kijken naar het aantal vierkante meter tropisch gebied dat ontbost wordt per hoofd van de bevolking in de periode van 2005 tot 2017, staat Nederlands op de eerste plaats: 18 vierkante meter ontbossing per Nederlander, waar het Europese gemiddelde ligt op 5 vierkante meter ontbossing.2
Maar wat heeft dat met soja te maken? Nou, de grootste oorzaak voor deze ontbossing is het houden van vee en de teelt van palmolie en soja. De meeste soja wordt geteeld in Zuid-Amerika en daar is veel ruimte voor nodig. Dit gaat ten kosten van oerwoud en andere natuur.3 De Europese Unie is door de import van o.a. soja verantwoordelijk voor de ontbossing van 5 miljoen hectare tropisch per jaar.2
Directe en indirecte consumptie
Maarliefst 80% van de soja die naar Europa wordt verscheept, is bestemd voor veevoer.1 Nederland is een belangrijke exporteur van vlees en voor het vee wordt veel soja naar Nederland geïmporteerd. Deze soja eten wij dus niet zelf als consument, maar krijgen wij indirect wel binnen via vlees, zuivel en eieren.4
In de afbeelding zie je hoeveel gram soja nodig is voor de productie van één kilo kaas of vlees, één liter melk of 1 ei. Wil jij dus ontbossing tegengaan en je hard maken voor het verminderen van de sojateelt, dan bereik jij het meest door minder vlees en zuivel te eten.5
Toch moeten we wel eerlijk blijven, want voor één liter sojadrink zijn 80 gram gepelde sojabonen nodig. En datzelfde geldt voor tofu: voor 1 kilo tofu zijn 330 gram gepelde sojabonen nodig.6 7 8 Kortom, al jouw vlees en zuivel vervangen door sojaproducten is geen oplossing voor het tegengaan van de ontbossing.
Milieubelasting
Maar alleen naar de hoeveelheid sojabonen kijken is te kortzichtig. Om een gedegen uitspraak te kunnen doen over de duurzaamheid van sojadrink moeten we ook broeikasgassen, landgebruik, watergebruik en energieverbruik in dit verhaal betrekken. Sojadrink heeft een lagere milieubelasting dan koemelk als het gaat om broeikasgassen.3 De productie van 1 kilogram soja heeft 0,6 kilogram CO2-uitstoot, waar rundvlees 46,8 kg CO2-uitstoot heeft. De productie van rundvlees veroorzaakt dus 98,7% meer CO2-uitstoot dan de productie van soja!9
Ook qua landgebruik en watergebruik heeft sojadrink een lagere milieu-impact dan koemelk. Wel ligt het energieverbruik om sojadrink te maken wat hoger dan van melk.3 10
Duurzame teelt
De soja bestemd voor sojaproducten in de winkel zoals vleesvervangers en sojadrink wordt gelukkig meestal duurzaam geteeld. Producenten van sojaproducten kiezen vaak voor biologische soja of duurzame soja.3 De Nederlandse Vereniging voor Veganisme deed in 2017 onderzoek naar de herkomst van de soja voor verschillende merken sojamelk. Hieruit bleek dat alle merken aangaven soja te gebruiken die niet afkomstig is uit de Amazone. De sojabonen kwamen vooral uit Europa, Canada, Amerika en soms uit China.11
Dit was ook één van de speerpunten van de Nederlandse Sojacoalitie, een samenwerkingsverband van 16 maatschappelijke organisaties die van 2003 tot 2018 ten doel had de duurzame sojateelt te promoten door onder andere te werken met de criteria van de Roundtable on Responsible Soy (RTRS). Het doel van de Nederlandse Sojacoalitie was om toe te werken naar 100% duurzame soja-import in 2015, maar helaas werd dit doel bij lange na niet gehaald. Het aandeel duurzame soja steeg van 7% in 2011 naar 34% in 2015.12 13 Recentere getallen zijn helaas niet bekend, maar het is duidelijk dat er nog genoeg werk aan de winkel is.
Conclusie
De wereldwijde consumptie van soja neemt toe. Dat komt omdat de bevolking groeit, maar ook omdat de welvaart in landen zoals China stijgt. Dat zorgt voor een explosieve groei van de vleesconsumptie en om aan die vraag te voldoen is steeds meer veevoer en dus soja nodig.4
Minder dierlijke producten consumeren en vaker plantaardige varianten gebruiken zoals sojadrink, levert een grote bijdrage aan het verlagen van onze voedselafdruk. Wil je weten wat jij kan doen? Doe de Voedselafdruk test van het Voedingscentrum14 of vergelijk verschillende voedingsmiddelen met elkaar.15 Een beter milieu begint immers bij jezelf!
1 World Wide Fund for Nature (2021). Stepping Up: The continuing impact of EU consumption on nature. Geraadpleegd van https://www.wwf.nl/globalassets/pdf/stepping-up-the-continuing-impact-of-eu-consumption-on-nature-worldwide.pdf
2 NOS Nieuws (2021). WNF: Nederland is grote Europese aanjager van ontbossing. Geraadpleegd van https://nos.nl/artikel/2376651-wnf-nederland-is-grote-europese-aanjager-van-ontbossing.html
3 Voedingscentrum (2021). Soja en sojaolie. Geraadpleegd van https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/soja.aspx
4 Nederlandse Sojacoalitie (2014). Soja Barometer 2014. Geraadpleegd van https://www.bothends.org/uploaded_files/document/Soja_Barometer_2014_NL.pdf
5 Milieu Centraal (2021). Sojateelt: impact op bossen. Geraadpleegd van https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/tropische-producten/soja/
6 Nederlandse Vereniging voor Veganisme (2020). Soja. Geraadpleegd van https://www.veganisme.org/informatie/is-het-vegan/voedingsmiddelen/soja/
7 Alpro (2021). Sojadrinks natuur. Geraadpleegd van https://www.alpro.com/nl/producten/drinks/soya-natuur/sojadrink/
8 Albert Heijn (2021). AH Biologisch Tofu naturel. Geraadpleegd van https://www.ah.nl/producten/product/wi54905/ah-biologisch-tofu-naturel
9 Duurzaam Thuis (2020). Het verschil in CO2 uitstoot tussen de productie van soja en vlees. Geraadpleegd van https://www.duurzaamthuis.nl/verschil-co2-uitstoot-productie-soja-en-vlees
10 Ercin AE, Aldaya MM, Hoekstra AY. (2012). The water footprint of soy milk and soy burger and equivalent animal products. Ecological Indicators, 18, 392-402. Geraadpleegd van https://waterfootprint.org/media/downloads/Ercin-et-al-2012-WaterFootprintSoy_1.pdf
11 Nederlandse Vereniging voor Veganisme (2019). Hipsterkoffies zijn geen bedreiging voor de Amazone. Zuivel wél. Geraadpleegd van https://www.veganisme.org/hipsterkoffies-zijn-geen-bedreiging-voor-de-amazone-zuivel-wel/
12 Nederlandse Sojacoalitie (2018). Sojacoalitie. Geraadpleegd van https://www.bothends.org/uploaded_files/document/Sojacoalitie.pdf
13 Both ENDS (2018?). Soja: handel in ontbossing. Geraadpleegd van https://www.bothends.org/nl/Ons-werk/Dossiers/Soja—handel-in-ontbossing/
14 Voedingscentrum (2021). Voedselafdruk. Geraadpleegd van https://www.voedingscentrum.nl/nl/duurzaam-eten/voedselafdruk.aspx
15 BBC (2019). Climate change food calculator: What’s your diet’s carbon footprint? Geraadpleegd van https://www.bbc.com/news/science-environment-46459714